İznik Konsili (325) ve İlk İstanbul Konsili (381) yani 1. Ekümenik Konsil ve 2. Ekümenik Konsili nedeniyle ortaya çıkan kilisenin iman ikrarı 17 asırdır hâlen tüm Ortodoks Kiliselerinde söylenir. İman ikrarındaki “Bir, Kutsal, Katolik, ve Resuli kilise” sözleri kilisenin sahip olduğu dört nitelikten bahseder. Bu yazıda daha detaylı bir biçimde kilisenin sahip olduğu bu 4 niteliğin ne anlamda olduğunu yazmış bulunacağım.
Hristiyan Kilisesi Nedir?
Bu nitelikleri açıklamadan önce kilise sembolizmini anlamak gereklidir. Kilise, İsa Mesih’in halkıyla ilahi ve insani bir birlikteliği olan Mesih’in Bedenidir. İnsanın kurtuluşu için var olan kilise başı İsa Mesih olması üzerine kilisede olan her Hristiyan İsa Mesih’in bedeninin bir parçası olarak İsa Mesih’te yaşam ve kurtuluş birlikteliği içinde olurlar.
Kilise aynı zamanda da Kutsal Kitap’ta İsa Mesih’in gelini olarak bilinir (Bkz. Süleyman Peygamber’in “Ezgiler Ezgisi” kitabı, Yuhanna 3:29, Efesliler 5:23 vs.) burada evlilik sembolizmi kullanılmasının nedeni kadın ve erkek evlendiğinde oluşan birleşmeyi insan ve Allah ile olan ilişkiyi bu benzetmeyle anlatmaktır, bu konuda resul Aziz Pavlus: “Allah ile insanlar arasında bir meyancı vardır; insan olup cümle için kendisini fidye vermiş olan Mesih İsa’dır”1 der.
Kilise Birliği
Hristiyan Kilisesi İsa Mesih’in bedenidir ve İsa Mesih birdir, ve İsa Mesih tek kiliseye bağlı olduğu için kilise birdir. Bu birlik sadece kilisenin özel ve tek olması değil, aynı zamanda da İsa Mesih içerisinde Uluhiyet ile insanlığın tekrar buluşması ve birleşmesidir. Bu vesileyle vaftiz aracılığıyla İsa Mesih’in bedeninde paydaş olan herkes İsa Mesih’te kurtuluş yaşamına girmiştir.
Kilisenin Kutsallığı
Efesliler 5:25-27 Ey kocalar, Mesih kiliseyi su yıkaması ile kelâmla temizleyerek takdis etsin diye, leke yahut buruşuk, yahut bu gibi şeylerden biri olmayarak, onu bizzat kendine izzetli olarak arz etsin, ve mukaddes ve lekesiz olsun diye, onun uğruna kendisini teslim edip kiliseyi sevdiği gibi, karılarınızı sevin.
Günahkarlarla dolu olan bir kilise nasıl kutsal olabilir? Kilisenin kutsallığı günahkarları su ile temizleyerek (yani vaftiz) takdis edilip lekesiz bir hale dönüştürmek için vardır. Kilisede verilen kudas ekmeğinin mayalı olmasının önemi de budur, çünkü nasıl o ekmeğin mayası bütün ekmeğe dağılabiliyorsa “Ulûhiyetin bütün doluluğu Mesih’te bedenen mukim”2 olan İsa Mesih’in Uluhiyeti lütuf olarak kilisede bulunan tüm insanlara dağılır.
Kilisenin Katolikliği
Her ne kadar “Katolik” denilince çoğu insanın aklına Roma Katolik Kilisesi gelse de, “Katolik” kelimesi sadece Roma Katolik Kilisesi için kullanılmaz, ayrıca her ne kadar “Katolik” kelimesi bugün “Evrensel” anlamında olduğuna dair düşünülse de, Grekçe olan bu kelime evrensel anlamına da gelmez. Peki Katolik kelimesi ne anlama gelir?
Katolik, Grekçe’de “Kat” ve “Olon” kelimelerinin birleşimidir, “Olon” kelimesi özellikle “Bütün” anlamına gelir ve “Kat” ile birleştiğinde “Bütününe göre” anlamını kazanır. İman ikrarında “Katolik” kelimesi kilisenin bütünlüğüne vurgu yapar ve kilisenin Hristiyan inancını bir bütün olarak sahip olduğunu bize anlatır.
Resuli Kilise
Resuller yani havariler İsa Mesih’in dünyada tamamladığı kurtuluş görevini Mesih’in yetkisiyle devam ettirmek için görevlendirildi (Bkz. Matta 16:18 ve Matta 18:18). Kilisenin resuli olması kilisenin Resullerin imanını ve otoritesini İsa Mesih’in kiliseyi kurduğu günden beri devam ettirmesidir.
Bahsedilen Resuli iman, Aziz Pavlus’un da dediği gibi “sözle ya da mektubumuzla size öğretilen geleneklere bağlı kalın.”3 emriyle devam ettirilir, yani resuli iman sadece Kutsal Kitap’ta belirtilen inançlar değil aynı zamanda da Kutsal Kitap dışında olan havariler tarafından devam ettirilen geleneklerle sürdürülür. Bu konuda Kayseri piskoposu Aziz Büyük Vasilios’un (330-379) da dediği gibi: “Kilise’de muhafaza edilen, genel kabul görmüş ya da alenen emredilmiş inanç ve uygulamalardan bazılarına yazılı öğretiden türetilmiş olarak sahibiz; diğerlerini ise resullerin geleneği aracılığıyla bir gizem içinde bize teslim edilmiş olarak aldık; ve bunların her ikisi de gerçek dinle ilgili olarak aynı yetkiye sahiptir.”4 bir diğer deyişle kilisede yazılı olarak aktarılan Kutsal Kitap ve yazılmış olmayan ama havarilerin geleneğiyle bize gelen inançlar aynı yetkiye sahiptir, Aziz Vasilios burada haç çıkarma ve doğuya doğru dua etme geleneklerinden örnek vermiştir.
Kilisenin Resuli olması demek, havarilerin İsa Mesih’e olan imanını ve inancını tamı tamına dünden yarınlara aktarılmış olması demektir. Bu konuda da bazıları keşiş, bazıları da ruhban olan kilise atalarının oynadığı rol de çok büyüktür.